ทำอย่างไรเมื่อรู้ตัวว่าเป็นริดสีดวงทวาร?

กลไกการเกิดริดสีดวงทวารหนัก

ทวารหนักเป็นส่วนติดต่อมาจากลำไส้ใหญ่ และมาเปิดออกนอกร่างกายมีความยาวประมาณ 4 เซนติเมตร ถูกแบ่งครึ่งออกเป็น 2 ส่วน โดยเส้นรอบวงที่เรียกว่า แนวเส้นประสาท (Dentate line) ส่วนที่อยู่สูงกว่าแนวเส้นประสาท เรียกว่า รูทวารหนัก (Anal canal) จะไม่มีเส้นประสาทรับความเจ็บปวดมาเลี้ยง ที่ผนังของรูทวารหนักปกติจะมีก้อนเนื้อนูนออกมาเป็นระยะโดยรอบ เรียกว่า เบาะรอง (Cushion) ซึ่งภายในมีกลุ่มเส้นเลือดและกล้ามเนื้อ

โดยทฤษฎีใหม่ล่าสุดของการเกิดริดสีดวงทวารหนักนั้นเชื่อว่าการเบ่งอุจจาระมากๆ ภาวะท้องผูก ความดันจากการเบ่งที่สูงขึ้นและอุจจาระก้อนใหญ่จะดันให้เบาะรองเลื่อนลงมาเรื่อยๆ จนยื่นออกมานอกทวารหนัก เรียกว่า ริดสีดวงทวารหนักชนิดภายใน (Internal hemorrhoid) ส่วนของทวารหนักที่อยู่ใต้ต่อแนวเส้นประสาท จะมีเส้นประสาทรับความรู้สึกเจ็บปวดมาเลี้ยง เรียกว่า ปากทวารหนัก (Anal margin) เมื่อเบาะรองจากบริเวณรูทวารหนักเลื่อนตัวลงมาเรื่อยๆ จนถึงปากทวารหนักก็จะดันกลุ่มส้นเลือดและเนื้อเยื่อของปากทวารหนักให้เลื่อนต่ำลงและเบียดออกด้านข้าง จนกลายเป็นก้อนนูนที่ปากทวารหนัก เรียกว่า ริดสีดวงทวารหนักชนิดภายนอก ( External hemorrhoid )

อาการของโรคริดสีดวง

• ถ่ายเป็นเลือดสด
• มีก้อนยื่นออกมาจากทวารหนัก
• คันและระคายเคืองปากทวารหนัก จากเมือก ผนังลำไส้ใหญ่ส่วนปลาย
• ปวด โดยเฉพาะริดสีดวงภายนอก เนื่องจากการฉีกขาดของเส้นเลือดและเป็นบริเวณที่มีเส้นประสาทมาเลี้ยงมาก หรือริดสีดวงภายในที่มีการยื่นออกมาแล้วกลับไม่ได้

ปัจจัยที่ทำให้เกิดริดสีดวงทวารหนัก

1. ภาวะท้องผูกเรื้อรัง
2. ท้องเสียถ่ายอุจจาระบ่อยๆ
3. อุปนิสัยเบ่งอุจจาระอย่างมากเพื่อพยายามขับอุจจาระก้อนสุดท้ายให้ออกไป
4. อุปนิสัยใช้เวลานั่งถ่ายอุจจาระนาน เช่น อ่านหนังสือขณะถ่ายอุจจาระ
5. ชอบใช้ยาสวนอุจจาระหรือระบายพร่ำเพรื่อ
6. หญิงตั้งครรภ์ทำให้ถ่ายอุจจาระไม่สะดวก
7. ภาวะโรคตับแข็งทำให้เลือดดำไหลเข้าตับไม่ได้ ทำให้เส้นเลือดดำบริเวณทวารหนักโป่งพอง
8. อายุสูงวัยขึ้นทำให้กล้ามเนื้อหย่อนยานลง จนทำให้เบาะรองเลื่อนลงมาจนยื่นออกมาจากทวารหนัก
9. โดยไม่ทราบสาเหตุพบว่าบุคคลที่มีประวัติในครอบครัวเป็นริดสีดวงทวารหนัก จะมีโอกาสเป็นโรคนี้สูงกว่าปกติ

ระยะของริดสีดวงทวารหนัก แนวทางการรักษา

• ระยะที่ 1 หัวริดสีดวงจะอยู่ภายในรูทวารหนักมักจะมีปัญหาเลือดออก – รักษาได้โดยการให้ยาฉีดเข้าไปในตำแหน่งเลือดออก หรือใช้ยาเหน็บ ยากิน
• ระยะที่ 2 หัวริดสีดวงที่อยู่ภายในจะโผล่เมื่อถ่ายอุจจาระและหดกลับมาได้เอง – ยิงยางรัดโคนหรือหัวของริดสีดวงที่โผล่ออกมาก็จะทำให้หัวริดสีดวงนั้นฝ่อและหลุดไปได้หรือผ่าตัดด้วยเครื่องตัดเย็บอัตโนมัติ
• ระยะที่ 3 หัวริดสีดวงโผล่ และใช้มือดันกลับได้ – ผ่าตัดด้วยมือ เครื่องตัดเย็บอัตโนมัติหรือใช้ยางรัด
• ระยะที่ 4 หัวริดสีดวงยื่นออกมาใหญ่ดันกลับไม่ได้ – ผ่าตัดด้วยมือ และเครื่อง Ligasure

ทำอย่างไรเมื่อรู้ตัวว่าเป็นริดสีดวงทวาร

การรักษาริดสีดวงขึ้นกับระยะที่เป็น ซึ่งจะได้รับคำแนะนำจากการปรึกษาศัลยแพทย์เป็นผู้พิจารณาเลือกการรักษาที่เหมาะสม

• เปลี่ยนพฤติกรรมการนั่งถ่ายอุจจาระ
• การใช้ยารักษา เช่น ยากิน, ยาระบาย, ยาเหน็บ และยาทา ซึ่งมักใช้กลุ่มระยะเริ่มต้น
• การฉีดหัวริดสีดวง
• การรัดหัวริดสีดวงทวารด้วยยางรัด
• การจี้หัวริดสีดวงทวาร
• การผ่าตัด ซึ่งจะทำในรายที่เป็น ในระยะที่ 1-3 ใช้วิธีผ่าตัดด้วยเครื่องมือตัดเย็บอัตโนมัติ หรือวิธีธรรมดา
• การผ่าตัดในระยะที่ 4 อาจทำการผ่าตัดธรรมดาหรือ ด้วยเครื่องจี้ Ligasure ระยะการนอนโรงพยาบาลสั้นกว่า แผลหายเร็ว เลือดออกน้อยระยะเวลาในการผ่าตัดสั้นกว่า

การทำงานของเครื่องมือตัดเย็บอัตโนมัติ

แนวความคิดใหม่ในการผ่าตัดริดสีดวงทวารหนัก คือ การดันเบาะรองกลับสู่ที่เดิม ริดสีดวงทวารหนักชนิดภายนอกก็จะยุบแบนลง และชนิดภายในก็จะถูกดันกลับไป และเย็บแขวนเอาไว้ป้องกันไม่ให้เลื่อนต่ำลงมาอีก

ข้อดีของการใช้เครื่องมือตัดเย็บอัตโนมัติ

1. ตัดริดสีดวงทวารหนักออกได้หมด โดยไม่เกิดรูทวารหนักตีบตัน
2. ผู้ป่วยจะเจ็บปวดหลังผ่าตัดน้อยกว่า
3. หลังผ่าตัดไม่ต้องแช่ก้นด้วยน้ำอุ่นเพื่อล้างแผล
4. หลังผ่าตัดไม่ต้องใส่ผ้าอนามัยซับน้ำเหลือง
5. เวลาในการผ่าตัดสั้นกว่า
6. เวลาในการอยู่โรงพยาบาลสั้นกว่า
7. เวลาในการพักฟื้นที่บ้านสั้นกว่า